ΚΑΡΠΟΣ ΚΑΙ ΔΑΧΤΥΛΑ

 

Ο σκελετός του καρπού και των δακτύλων αποτελείται από 27 μικρά οστά, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους και δίνουν ως αποτέλεσμα την εκπληκτική λειτουργική ικανότητα του ανθρώπινου χεριού. Οι ικανότητες του χεριού είναι μοναδικές στον άνθρωπο και κανένα άλλο είδος στη φύση δεν είναι προικισμένο με παρόμοιες ικανότητες. Πολύ εύστοχα αναφέρουν ότι το «ανθρώπινο χέρι αποτελεί προέκταση του μυαλού του», θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δείξουν το μέγεθος των ικανοτήτων του χεριού μας.

 

 

Τα τμήματα του χεριού

Το χέρι αποτελείται από τον καρπό, τα μετακάρπια και τα δάκτυλα. Το κάθε δάκτυλο έχει δικό του όνομα και έτσι με τη σειρά έχουμε τα ακόλουθα δάκτυλα:

 

1. Αντίχειρας
2. Δείκτης
3. Μέσος
4. Παράμεσος
5. Μικρός.

 

 

 

Ο σκελετός του χεριού

 

Τα Οστά του Καρπού

Ο καρπός αποτελείται από οκτώ συνολικά οστάρια στοιχισμένα ανά τέσσερα σε δύο σειρές. Στην πρώτη σειρά των οστών του καρπού βρίσκονται από έξω προς τα έσω τα ακόλουθα οστά: Σκαφοειδές, Μηνοειδές, Πυραμοειδές, Πισοειδές και στη δεύτερη σειρά βρίσκονται: Μείζον πολύγωνο, Ελάσσον πολύγωνο, Κεφαλωτό, Αγκιστρωτό. Από τα παραπάνω οστά, το σκαφοειδές έχει κλινικό ενδιαφέρον, διότι σε αυτό παρατηρούνται δυσκολίες στην πώρωση (επούλωση) των καταγμάτων, με συχνή εμφάνιση “ψευδάρθρωσης”.

 

Τα οστά των Μετακαρπίων

Είναι 5 συνολικά που αντιστοιχούν ένα σε κάθε δάκτυλο.

 

Τα Οστά των Δακτύλων

Κάθε δάκτυλο αποτελείται από 3 οστά, που λέγονται φάλαγγες, εκτός του αντίχειρα, που αποτελείται από 2 φάλαγγες. Ονομάζονται από πάνω προς τα κάτω: Πρώτη, Δεύτερη, Τρίτη ή Ονυχοφόρος φάλαγγα.

 

 

 

Οι αρθρώσεις του χεριού

Μεταξύ των οστών του χεριού υπάρχουν πολλές μικρές αρθρώσεις. Μερικές από αυτές εμφανίζουν μόνο μικροκινήσεις, άλλες όμως παρουσιάζουν μεγάλο εύρος κινήσεων και αποτελούν τη βάση της λειτουργικότητας του χεριού.

 

Ονοματολογία Αρθρώσεων του χεριού

 

1. Η πηχεοκαρπική άρθρωση (καρπός)
2. Οι μεσοκαρπικές αρθρώσεις
3. Οι καρπομετακάρπιες αρθρώσεις
4. Η καρπομετακάρπιος άρθρωση του αντίχειρα
5. Οι μετακαρπιοφαλαγγικές αρθρώσεις
6. Οι μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις

 

Η πηχεοκαρπική άρθρωση (καρπός)

Η πηχεοκαρπική άρθρωση ή απλά καρπός αποτελεί την άρθρωση που συνδέει το αντιβράχιο με τα οστά του καρπού. Αρθρικές επιφάνειες. Η πηχεοκαρπική άρθρωση σχηματίζεται από τις αρθρικές επιφάνειες του κάτω άκρου της κερκίδας και τις αντίστοιχες επιφάνειες του πρώτου στοίχου των οστών του καρπού (σκαφοειδούς – μηνοειδούς- πυραμοειδούς). Η άρθρωση ενισχύεται από συνδέσμους (πλάγιος και παλαμιαίος σύνδεσμος). Κινήσεις στην πηχεοκαρπική άρθρωση. Η άρθρωση του καρπού είναι μια πολυαξονική άρθρωση και σ’ αυτή γίνονται κινήσεις σε όλα τα επίπεδα εκτός της κινήσεως της στροφής. Αναλυτικά έχουμε:

Kάμψη. (Παλαμιαία κάμψη) Εύρος κίνησης: Από 0 μέχρι 80-85°. Αποτελεί μοχλό 3^ου είδους.

 

Καμπτήρες μύες του καρπού είναι:

α) Κερκιδικός καμπτήρας του καρπού. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα (επικόνδυλος βραχιονίου οστού). Κατάφυση. Βάση 2^ου και 3^ου μετακαρπίου. Ενέργεια: Κάμψη του καρπού και κερκιδική απόκλιση του καρπού.

β) Ωλένιος καμπτήρας του καρπού. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα. Εμφανίζει δύο κεφαλές. β1) Βραχιόνιος κεφαλή στον έσω επικόνδυλο του βραχιονίου. β2) Ωλένιος κεφαλή στο ωλέκρανο και την ωλένη. Κατάφυση. Στα οστά του καρπού (πισοειδές, αγκιστρωτό) και στο 5^ο μετακάρπιο. Ενέργεια: Κάμψη του καρπού, ωλένια απόκλιση του καρπού.

γ) Μακρός παλαμικός. Έκφυση. Περιοχή του αγκώνα. (έσω επικόνδυλος βραχιονίου οστού). Κατάφυση. Παλαμιαία απονεύρωση χεριού. Ενέργεια: Κάμψη του καρπού.

 

Οι παραπάνω μύες με τη δράση τους προκαλούν αποκλειστικά και μόνο κάμψη στην πηχεοκαρπική, ενώ υπάρχουν και άλλοι μύες, που βοηθούν στην κάμψη, ενώ η κύρια δράση τους είναι η κάμψη των δακτύλων.

Έκταση. (Ραχιαία κάμψη). Εύρος κίνησης από 0^ο  μέχρι 65^ο – 70^ο. Είναι μοχλός 3^ου είδους.

 

Εκτείνοντες μύες του καρπού είναι:

α) Βραχύς κερκιδικός εκτείνοντας τον καρπό. Έκφυση. Στη περιοχή του αγκώνα (έξω επικόνδυλος βραχιονίου και έξω πλάγιος σύνδεσμος αγκώνος). Κατάφυση. 3° μετακάρπιο. Ενέργεια: Έκταση του καρπού. Κερκιδική απόκλιση του καρπού.

β) Μακρός κερκιδικός εκτείνοντας τον καρπό. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα (βραχιόνιο οστό και έξω επικόνδυλος με τους άλλους εκτείνοντες). Κατάφυση. Βάση 2^ου μετακαρπίου. Ενέργεια: Έκταση και κερκιδική απόκλιση του καρπού.

γ) Ωλένιος εκτείνων τον καρπό. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα (έξω επικόνδυλος βραχιονίου οστού). Κατάφυση. Στο 5^ο μετακάρπιο. Ενέργεια: Έκταση του καρπού, ωλένια απόκλιση του χεριού.

 

Κερκιδική απόκλιση (Απαγωγή). Εύρος κίνησης από 0^ο μέχρι 30^ο. Κερκιδική απόκλιση είναι η πλάγια κίνηση που κάνει η πηχεοκαρπική προς την πλευρά του αντίχειρα.

 

Οι μύες που προκαλούν την κίνηση αυτή είναι:

α) ο Κερκιδικός καμπτήρας του καρπού και

β) ο Κερκιδικός εκτείνοντας (Μακρός και Βραχύς) του καρπού.

 

Ωλένια απόκλιση (Προσαγωγή). Εύρος κίνησης από 0^ο μέχρι 30^ο – 45^ο. Ωλένια απόκλιση είναι η πλάγια κίνηση που κάνει η πηχεοκαρπική προς την πλευρά του μικρού δακτύλου.

 

Οι μύες που προκαλούν την κίνηση αυτή είναι:

α) Ωλένιος καμπτήρας του καρπού,

β) Ωλένιος εκτείνοντας του καρπού.

 

Περιαγωγή. Η κίνηση αυτή είναι ο συνδυασμός των προηγούμενων κινήσεων, όταν αυτός γίνεται με αρμονική αλληλουχία όλων των κινήσεων.

 

Οι μεσοκαρπικές αρθρώσεις

Είναι οι αρθρώσεις που υπάρχουν μεταξύ των οστών του καρπού. Ενισχύονται από ισχυρούς συνδέσμους. Οι κινήσεις, που γίνονται στις αρθρώσεις αυτές, είναι πρακτικά μηδενικές.

 

Οι καρπομετακάρπιες αρθρώσεις

Είναι οι αρθρώσεις μεταξύ των οστών του καρπού και των 5 μετακαρπίων. Εκτός από την καρπομετακάρπιο άρθρωση του αντίχειρα, που παρουσιάζει κίνηση και μεγάλο ενδιαφέρον, οι υπόλοιπες δεν εμφανίζουν σημαντική κίνηση.

 

Η καρπομετακάρπιος άρθρωση του αντίχειρα

Η λειτουργική ικανότητα του χεριού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις κινησιολογικές ικανότητες του αντίχειρα. Αποτελεί τον κύριο μοχλό για τη δράση των υπολοίπων δακτύλων και όλου του χεριού συνολικά. Ο αντίχειρας είναι πρωταγωνιστής σε κάθε κίνηση του χεριού μας από την πιο απλή μέχρι την πλέον σύνθετη. Οποιαδήποτε δυσλειτουργία στο μεγάλο δάκτυλο του χεριού (ακρωτηριασμός, δυσκαμψία κλπ.) έχει άμεσες συνέπειες στην ικανότητα του χεριού αλλά και στη γενικότερη συμπεριφορά (επαγγελματική, ψυχολογική) του ατόμου.

 

Αρθρικές επιφάνειες. Στην καρπομετακάρπιο άρθρωση του αντίχειρα συνδέεται η βάση του πρώτου μετακαρπίου με ένα από τα οστά του καρπού (μείζον πολύγωνο). Είναι μια άρθρωση πολύ ευκίνητη, με 3 βαθμούς ελευθερίας. Κινήσεις. Ο αντίχειρας κάνει τις ακόλουθες κινήσεις:

1) Κάμψη. Εύρος κίνησης 0^ο – 50°. Πρωταγωνιστούν οι καμπτήρες μύες του αντίχειρα (μακρύς και βραχύς καμπτήρας).

2) Έκταση. Εύρος κίνησης από 50° – 0^ο. Πρωταγωνιστές μύες είναι οι δύο εκτείνοντες μύες του αντίχειρα (βραχύς και μακρύς εκτείνοντες).

3) Απαγωγή. Εύρος κίνησης από 0^ο – 70°. Η απαγωγή του αντίχειρα γίνεται με τη δράση των δύο απαγωγών μυών του αντίχειρα (μακρός και βραχύς απαγωγός του αντίχειρα).

4) Προσαγωγή. Εύρος κίνησης από 70° – 0^ο . Η κίνηση γίνεται με τη δράση του προσαγωγού του αντίχειρα.

5) Αντίθεση. Αντίθεση είναι η κίνηση που κάνει ο αντίχειρας, ώστε να συναντήσει την άκρη των υπολοίπων δακτύλων. Το μεγαλύτερο εύρος αντίθεσης γίνεται στη συνάντηση με το μικρό δάκτυλο. Είναι σύνθετη κίνηση και ο αντίχειρας εκτελεί κατ’ αρχήν απαγωγή, συνεχίζει με κάμψη και ακολουθεί προσαγωγή. Πρωταγωνιστής μυς είναι ο αντιθετικός μυς. Η κίνηση της αντίθεσης των δακτύλων προϋποθέτει την ταυτόχρονη αντιθετική κίνηση και του αντιτιθεμένου δακτύλου.

6) Περιαγωγή. Η περιαγωγή είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω κινήσεων.

 

 

 

 

Οι αρθρώσεις των δακτύλων

Οι αρθρώσεις που υπάρχουν στα δάκτυλα διακρίνονται: Στις μετακαρπιοφαλαγγικές αρθρώσεις (ΜΚΦ) και στις μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις (ΜΦ).

 

Μετακαρπιοφαλαγγικές αρθρώσεις

Είναι οι αρθρώσεις μεταξύ των 5 μετακαρπίων και της 1^ης φάλαγγας των δακτύλων. Κινήσεις των ΜΚΦ Αρθρώσεων.

1. Kάμψη. Εύρος κινήσεως από 0^ο μέχρι 90° – 95^ο . Kαμπτήρες των ΜΚΦ αρθρώσεων είναι οι ελμινθοειδείς μύες και οι μεσόστεοι μύες. Βοηθητικά δρουν οι δύο καμπτήρες μύες των δακτύλων (επιπολής και εν τω βάθει καμπτήρες).
2. Έκταση. Είναι η κίνηση που τεντώνουμε τα δάκτυλα και τα φέρνουμε σε ουδέτερη θέση. Στη ΜΚΦ άρθρωση μπορεί να γίνει υπερέκταση με εύρος κίνησης 0^ο έως 15^ο. Την κίνηση αυτή κάνει και για τα 4 δάκτυλα (εκτός του αντίχειρα) ένας μυς που λέγεται κοινός εκτείνων τους δακτύλους. Ο δείκτης και ο μικρός δάκτυλος εκτός του κοινού εκτείνοντα, έχουν και ξεχωριστό εκτείνοντα ο καθένας. Τον ίδιο εκτείνοντα τον δείκτη και τον ίδιο εκτείνοντα το μικρό δάκτυλο.
3. Απαγωγή. Εύρος κίνησης από 0° μέχρι 20°. Η κίνηση γίνεται με τη δράση των ραχιαίων μεσόστεων μυών. Ο μικρός δάκτυλος έχει δικό του απαγωγό, τον απαγωγό του μικρού δακτύλου.
4. Προσαγωγή. Εύρος κίνησης από 20° μέχρι 0°. Η κίνηση γίνεται με τη δράση των παλαμιαίων μεσόστεων μυών.

 

Μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις

Είναι οι αρθρώσεις που βρίσκονται μεταξύ των τριών οσταρίων (φάλαγγες) κάθε δακτύλου. Τις διακρίνουμε στην πρώτη ή εγγύς μεσοφαλαγγική, που συνδέει την 1^η και την 2^η φάλαγγα και στη δεύτερη ή άπω μεσοφαλαγγική, που συνδέει την 2^η με την ονυχοφόρο φάλαγγα. Κινήσεις μεσοφαλαγγικών αρθρώσεων.

 

1) Κάμψη. Εύρος κινήσεως 1^ης ΜΦ, 0^ο μέχρι 100°. Εύρος κίνησης 2^ης ΜΦ, 0^ο μέχρι 90°. Η κίνηση γίνεται με τη δράση των καμπτήρων μυών των δακτύλων, που είναι δύο μύες, ο επιπολής κοινός καμπτήρας και ο εν τω βάθει κοινός καμπτήρας των δακτύλων.

 

1α) Επιπολής κοινός καμπτήρας των δακτύλων. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα. Ο μυς εμφανίζει δύο κεφαλές. Τη βραχιονωλένιο κεφαλή, που εκφύεται από τον έσω επικόνδυλο του βραχιονίου οστού και τον έσω πλάγιο σύνδεσμο του αγκώνα και την κερκιδική κεφαλή, που εκφύεται από την κερκίδα. Περιγραφή Μυός. Οι δύο κεφαλές του μυός ενώνονται σε κοινή γαστέρα, η οποία στην πορεία της διαιρείται σε 4 τένοντες, που πορεύονται παράλληλα και διέρχονται από τον καρπό και την παλάμη. Ακολούθως ο κάθε τένοντας κατευθύνεται σε ένα από τα τέσσερα δάκτυλα, το δείκτη, το μέσο, τον παράμεσο και το μικρό δάκτυλο. Οι τένοντες περιβάλλονται από έλυτρα που επιτρέπουν την ομαλή κίνηση των τενόντων. Κατάφυση. Ο κάθε ένας από τους τέσσερις τένοντες του μυός καταφύεται στην παλαμιαία επιφάνεια της δεύτερης φάλαγγας του δείκτη, μέσου, παράμεσου και μικρού δακτύλου αντίστοιχα. Ενέργεια: Ο μυς προκαλεί κάμψη των δακτύλων στην ΜΚΦ και την ΜΦ άρθρωση.

 

1β) Εν τω βάθει κοινός καμπτήρας των δακτύλων μυς. Έκφυση. Από τα άνω δύο τριτημόρια της ωλένης. Περιγραφή. Η γαστέρα του μυός διαιρείται σε 4 τένοντες, οι οποίοι πορεύονται μαζί με τους τένοντες του επιπολής καμπτήρος των δακτύλων στην παλαμιαία πλευρά του καρπού και ακολούθως κατευθύνονται στα δάκτυλα (δείκτη, μέσο, παράμεσο και μικρό) σε βαθύτερο επίπεδο απ’ ό,τι οι επιπολής τένοντες. Περιβάλλονται από έλυτρα. Κατάφυση. Ο κάθε ένας από τους τέσσερις τένοντες του μυός καταφύεται στην παλαμιαία επιφάνεια της ονυχοφόρου φάλαγγας του δείκτη, μέσου, παράμεσου και μικρού δακτύλου αντίστοιχα. Ενέργεια: Η σύσπαση του μυός προκαλεί κατ’ αρχήν κάμψη της 2^ης μεσοφαλαγγικής άρθρωσης των 4 δακτύλων. Όσο συνεχίζεται η δράση του μυός προκαλείται διαδοχικά κάμψη και της 1^ης μεσοφαλαγγικής, ακολούθως της μετακαρπιοφαλαγγικής άρθρωσης των δακτύλων και τέλος κάμψη του καρπού.

 

2) Έκταση. Η έκταση των μεσοφαλαγγικών αρθρώσεων γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και η έκταση των μετακαρπιοφαλαγγικών και από την δράση των ιδίων μυών. Κοινός εκτείνων τους δακτύλους για τα 4 δάκτυλα και δύο ίδιοι εκτείνοντες για δείκτη και μικρό δάκτυλο. Ίδιος εκτείνων το δείκτη και ίδιος εκτείνων το μικρό δάκτυλο.

 

[Δηλαδή:

• Η κάμψη όλων των δακτυλικών αρθρώσεων γίνεται από έναν αντίστοιχο καμπτήρα μυ, ενώ η έκταση από μια κοινή ραχιαία απονεύρωση, την οποία σχηματίζουν οι εκτείνοντες μύες.
• Για να αποφευχθεί η διόγκωση του χεριού (περιορισμός της λειτουργίας του ως όργανο λαβής) οι γαστέρες των μυών των δακτύλων μετατοπίζονται από την περιοχή του χεριού σε αυτήν του πήχη.
• Ο εν τω βάθει καμπτήρας των δακτύλων κάμπτει τις άπω μεσοφαλαγγικές αρθρώσεις.
• Ο επιπολής καμπτήρας των δακτύλων κάμπτει τις εγγύς αρθρώσεις των δακτύλων.
• Ο κοινός εκτείνοντας των δακτύλων εκτείνει τα δάκτυλα.
• Για υψηλότερη κινητική ακρίβεια στα δάκτυλα υπεύθυνοι είναι οι ραχιαίοι και οι παλαμικοί μεσόστεοι μύες, καθώς και οι ελμινθοειδείς μύες (η δυνατότητά τους για απαγωγή και προσαγωγή συμβάλλει στην εκτέλεση λεπτών κινήσεων).]

 

 

1) Κοινός εκτείνων τους δακτύλους μυς. Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από την παρακονδύλιο απόφυση του βραχιονίου στην περιοχή του αγκώνα. Περιγραφή. Ο μυς πριν από τον καρπό διαιρείται σε 4 τένοντες, οι οποίοι πορεύονται σε κοινό έλυτρο. Στο ύψος του καρπού οι τέσσερις τένοντες αποκλίνουν, ένας για κάθε δάκτυλο (από το 2^ο έως το 5^ο). Κατάφυση. Στο ύψος των δακτύλων ο καθένας από τους τέσσερις τένοντες χωρίζεται σε 3 τενόντιες ταινίες εκ των οποίων η μέση καταφύεται στη βάση της δεύτερης φάλαγγας, ενώ οι δύο πλάγιες ταινίες ενώνονται και καταφύονται στη βάση της ονυχοφόρου φάλαγγας. Ενέργεια: Η δράση του μυός προκαλεί έκταση των μετακαρπιοφαλαγγικών και των μεσοφαλαγγικών αρθρώσεων. Αν συνεχίσει η δράση, προκαλείται έκταση και του καρπού (βοηθητικά).

 

2) Ίδιος εκτείνων τον δείκτη. Έκφυση. Από την ωλένη. Κατάφυση. Στη ραχιαία απονεύρωση του δείκτη. Ενέργεια: Έκταση των αρθρώσεων του δείκτη.

 

3) Ίδιος εκτείνων το μικρό δάκτυλο. Έκφυση. Στην περιοχή του αγκώνα, στο βραχιόνιο οστό μαζί με τους εκτείνοντες. Κατάφυση. Στην πρώτη φάλαγγα του μικρού δακτύλου. Ενέργεια: Έκταση της ΜΚΦ άρθρωσης του μικρού δακτύλου.

 

 

[Τα έλυτρα των τενόντων είναι υμένες που περιβάλουν τους τένοντες. Δημιουργούν ένα κανάλι μέσα στο οποίο κινούνται οι τένοντες. Με την παρουσία τους μειώνονται οι τριβές και προστατεύονται οι τένοντες. Τα έλυτρα παράγουν μικροποσότητες υγρού και συμβάλουν στην θρέψη των τενόντων. Τα σημαντικότερα έλυτρα του χεριού είναι των καμπτήρων τενόντων.]