Ο ΑΓΚΩΝΑΣ
Η άρθρωση του αγκώνα αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο μιας σειράς αρθρώσεων που υπάρχουν στο άνω άκρο. Συνδέει τον καρπό και τα δάκτυλα με το βραχίονα και τον ώμο. Είναι σημαντικότατη λειτουργικά άρθρωση και οποιαδήποτε διαταραχή επηρεάζει άμεσα και καθοριστικά τη λειτουργία του άνω άκρου. Η εκτέλεση μιας κίνησης στο χέρι και τα δάκτυλα δεν εξαρτάται μόνο από τη λειτουργικότητα των αρθρώσεων και των μυών της περιοχής της άκρας χειρός, αλλά και από τη φυσιολογική κινητικότητα της αρθρώσεως του αγκώνα, του ώμου και των δύο κερκιδωλενικών αρθρώσεων του αντιβραχίου.
Τα οστά της Άρθρωσης του Αγκώνα
Στο σχηματισμό της αρθρώσεως του αγκώνα συμμετέχουν τα παρακάτω τμήματα οστών:
α) το κάτω άκρο του βραχιονίου οστού, στο οποίο διακρίνουμε δύο αρθρικά ογκώματα, τον κόνδυλο από την έξω πλευρά, ο οποίος συναντά την κεφαλή της κερκίδας, και την τροχιλία από την έσω πλευρά, η οποία συναντά τη μηνοειδή εντομή της ωλένης. Κοντά στον κόνδυλο υπάρχει η παρακονδύλιος απόφυση, η οποία είναι σημείο πρόσφυσης μυών και κοντά στην τροχιλία υπάρχει η παρατροχίλιος απόφυση, όπου επίσης προσφύονται μύες.
β) το άνω άκρο των οστών του αντιβραχίου, δηλαδή της κερκίδας και της ωλένης.
β1) Η κερκίδα, στο άνω άκρο, παρουσιάζει μια αρθρική επιφάνεια, την κεφαλή της κερκίδας, η οποία συντάσσεται με τον κόνδυλο του βραχιονίου κατά τον σχηματισμό της αρθρώσεως, το δε χείλος της κεφαλής αρθρώνεται με την κερκιδική εντομή της ωλένης.
β2) Η ωλένη εμφανίζει δύο αποφύσεις, το ωλέκρανο, επί του οποίου προσφύεται ο τρικέφαλος βραχιόνιος μυς και την κορωνοειδή απόφυση. Μεταξύ των δύο αυτών αποφύσεων σχηματίζεται η μηνοειδής εντομή εντός της οποίας εισέρχεται η τροχιλία του βραχιονίου. Η μηνοειδής εντομή συνεχίζεται προς τα έξω και σχηματίζει την κερκιδική εντομή, η οποία αρθρώνεται με το χείλος της κεφαλής της κερκίδας.
Οι επιμέρους Αρθρώσεις του Αγκώνα
Η άρθρωση του αγκώνα είναι μια σύνθετη άρθρωση. Μεταξύ των αρθρικών επιφανειών των τριών αυτών οστών, σχηματίζονται τρεις επιμέρους αρθρώσεις, οι οποίες έχουν κοινό αρθρικό θύλακα. Οι αρθρώσεις αυτές είναι:
Η βραχιονοκερκιδική, που σχηματίζεται μεταξύ της κεφαλής της κερκίδας και του κονδύλου του βραχιονίου οστού.
Η βραχιονο-ωλενική, που σχηματίζεται από την τροχιλία του βραχιονίου και τη μηνοειδή εντομή της ωλένης.
Η άνω κερκιδωλενική, που σχηματίζεται από την κεφαλή της κερκίδας και την κερκιδική εντομή της ωλένης.
Σύνδεσμοι της Άρθρωσης του Αγκώνα
Η άρθρωση του αγκώνα σταθεροποιείται, όπως και όλες οι αρθρώσεις, με την παρουσία συνδέσμων. Αυτοί είναι:
α) ο έξω πλάγιος σύνδεσμος, ο οποίος διατηρεί τη σταθερότητα στην κερκιδική πλευρά του αγκώνος. Εκφύεται από την παρακονδύλιο απόφυση του βραχιονίου και καταφύεται στην κερκιδική εντομή της ωλένης και το δακτυλιοειδή σύνδεσμο.
β) ο έσω πλάγιος σύνδεσμος, ο οποίος διατηρεί σταθερή την ωλένια πλευρά του αγκώνα. Εκφύεται από την παρατροχίλιο απόφυση του βραχιονίου και διαιρούμενος σε τρεις δέσμες καταφύεται στον αρθρικό θύλακα η πρώτη δέσμη, στην κορωνοειδή απόφυση η δεύτερη και στο ωλέκρανο η τρίτη δέσμη.
γ) ο δακτυλιοειδής σύνδεσμος, ο οποίος εκφύεται από το πρόσθιο χείλος της κερκιδικής εντομής της ωλένης, περιβάλλει σαν δακτυλίδι τον αυχένα της κεφαλής της κερκίδας και καταφύεται στο οπίσθιο χείλος της ίδιας εντομής. Μ’ αυτό τον τρόπο διατηρεί την κεφαλή της κερκίδας σταθερή πάνω στην ωλένη, ενώ ταυτόχρονα της επιτρέπει να περιστρέφεται κατά τις στροφικές κινήσεις πρηνισμού και υπτιασμού.
Οι Αρθρώσεις του Αντιβραχίου
Τα οστά του αντιβραχίου είναι δύο, η κερκίδα και η ωλένη. Αυτά συνδέονται μεταξύ τους με τις δύο κερκιδωλενικές αρθρώσεις (άνω και κάτω κερκιδωλενική) και το μεσόστεο σύνδεσμο. Η άνω κερκιδωλενική άρθρωση αποτελεί τμήμα της αρθρώσεως του αγκώνα. Η κάτω κερκιδωλενική άρθρωση σχηματίζεται από το κάτω άκρο της ωλένης (κεφαλή της ωλένης), την ωλένια εντομή του κάτω άκρου της κερκίδας και τον τρίγωνο χόνδρο.
Η άρθρωση ενισχύεται από τον παλαμιαίο και ραχιαίο κερκιδωλενικό σύνδεσμο. Ο μεσόστεος σύνδεσμος είναι ένας ισχυρός υμένας, ο οποίος εκτείνεται μεταξύ των δύο οστών του αντιβραχίου και δεν επιτρέπει την ολίσθηση ή την απομάκρυνση του ενός οστού από το άλλο. Στις δύο κερκιδωλενικές αρθρώσεις γίνονται κινήσεις πρηνισμού και υπτιασμού.
Πρηνισμός λέγεται η κίνηση κατά την οποία η κερκίδα στρέφεται προς τη μέση γραμμή του σώματος και χιάζεται με την ωλένη. Υπτιασμός λέγεται η κίνηση κατά την οποία η κερκίδα απομακρύνεται από τη μέση γραμμή και έρχεται παράλληλα προς την ωλένη. Στην εκτέλεση των κινήσεων αυτών συμμετέχουν ταυτόχρονα τόσο η άνω όσο και η κάτω κερκιδωλενική άρθρωση.
Ανατομικός άξονας του αγκώνα
Αν παρατηρήσουμε την άρθρωση του αγκώνα σ’ ένα άτομο με τις παλάμες στραμμένες προς τα εμπρός, θα προσέξουμε ότι ο επιμήκης άξονας του βραχιονίου σχηματίζει με τον επιμήκη άξονα του αντιβραχίου μια γωνία που φυσιολογικά είναι περίπου 15° στους άνδρες και 25° στις γυναίκες. Αυτή ονομάζεται γωνία απόκλισης του αγκώνος. Υπερβολική αύξηση της γωνίας αυτής ονομάζεται βλαισός αγκώνας.
Οι κινήσεις της άρθρωσης του αγκώνα
Οι κινήσεις που γίνονται στην άρθρωση του αγκώνος είναι ο συνδυασμός των κινήσεων που γίνονται στις τρεις επιμέρους αρθρώσεις. Στη βραχιονο-ωλενική διάρθρωση γίνονται κινήσεις κάμψεως και εκτάσεως στον μετωπιαίο άξονα. Στην βραχιονοκερκιδική διάρθρωση γίνονται κινήσεις σε δύο άξονες. Στον μετωπιαίο άξονα γίνεται η κάμψη και η έκταση. Στον επιμήκη ή κατακόρυφο άξονα γίνεται η στροφή της κερκίδας. Στην άνω κερκιδωλενική διάρθρωση γίνονται κινήσεις στροφικές γύρω από τον επιμήκη άξονα κατά τις οποίες η κερκίδα στρέφεται προς τα έσω και προς τα έξω, ενώ η ωλένη παραμένει ακίνητη. Οι κινήσεις αυτές λέγονται πρηνισμός και υπτιασμός. Οι κινήσεις επομένως που γίνονται στην άρθρωση του αγκώνα είναι:
Κάμψη. Εύρος κίνησης από 0° μέχρι 150°. Οι μύες που πρωταγωνιστούν, για να γίνει η κίνηση της κάμψης λέγονται καμπτήρες του αγκώνα και είναι οι παρακάτω:
Δικέφαλος βραχιόνιος, πρόσθιος βραχιόνιος, βραχιονοκερκιδικός. Η κάμψη του αγκώνος είναι μια πολύ συχνή κίνηση στην καθημερινή μας δραστηριότητα. Οι μύες που την εκτελούν είναι πολύ δυνατοί, συγκρινόμενοι με τους ανταγωνιστές, που είναι οι εκτείνοντες τον αγκώνα. Η κίνηση της κάμψης αγκώνα είναι μοχλός 3ου είδους. Υπομόχλιο είναι η άρθρωση του αγκώνος, δύναμη είναι η ενέργεια των καμπτήρων μυών, αντίσταση είναι το βάρος του αντιβραχίου και οποιοδήποτε πρόσθετο βάρος θέλουμε να μετακινήσουμε κάμπτοντας τον αγκώνα.
Έκταση. Είναι η αντίθετη κίνηση της κάμψης, η επαναφορά δηλαδή στην ουδέτερη θέση. Εύρος κίνησης από 150° μέχρι 0°. Πολύ συχνά παρατηρείται υπερέκταση του αγκώνος 10ο ή 15ο σε γυναίκες και σε αθλητές της γυμναστικής, της άρσεως βαρών κλπ. Πρωταγωνιστής μυς: Ο τρικέφαλος βραχιόνιος. Η κίνηση της εκτάσεως του αγκώνος είναι μοχλός του 1ου είδους. Το υπομόχλιο είναι η άρθρωση του αγκώνα. Η δύναμη είναι η δράση του τρικέφαλου βραχιόνιου. Η αντίσταση είναι το βάρος του αντιβραχίου ή κάποιο αντικείμενο που θέλουμε να μετακινήσουμε.
Πρηνισμός. Στην κίνηση πρηνισμού η παλάμη, ακολουθώντας την κερκίδα στρέφεται και αυτή προς τη μέση γραμμή. Είναι η κίνηση που κάνουμε, όταν βιδώνουμε μια βίδα. Εύρος κίνησης από 0° μέχρι 80ο. Πρωταγωνιστές μύες στην κίνηση του πρηνισμού είναι: α) στρογγύλος πρηνιστής β) τετράγωνος πρηνιστής.
Yπτιασμός. Είναι η αντίθετη κίνηση του πρηνισμού. Είναι η κίνηση που κάνουμε, όταν ξεβιδώνουμε μια βίδα. Εύρος κίνησης από 0ο μέχρι 90ο. Πρωταγωνιστές μύες στην κίνηση του υπτιασμού είναι: α) υπτιαστής β) δικέφαλος βραχιόνιος.
Ο πρηνισμός και ο υπτιασμός είναι πολύ χρήσιμες για τον άνθρωπο κινήσεις. Αν αναλύσουμε τις δύο αυτές κινήσεις, θα παρατηρήσουμε ότι η ωλένη παραμένει ακίνητη και περιστρέφεται γύρω της η κερκίδα. Τα δύο οστά βρίσκονται παράλληλα σε θέση υπτιασμού, ενώ σε θέση πρηνισμού η κερκίδα διασταυρώνεται και βρίσκεται πάνω από την ωλένη. Η άκρα χείρα, ακολουθώντας την κίνηση της κερκίδας στρέφει την παλαμιαία επιφάνεια προς τα έσω (πρηνισμός) ή προς τα έξω (υπτιασμός) αντίστοιχα. Οι κινήσεις αυτές γίνονται ανεξάρτητα από το εύρος κάμψης ή έκτασης του αγκώνα. Η μεγαλύτερη όμως δύναμη των καμπτήρων του αγκώνα εμφανίζεται σε θέση υπτιασμού και πολύ λιγότερη σε θέση πρηνισμού.
Μύες που κινούν τον Αγκώνα
Δικέφαλος βραχιόνιος
Έκφυση. Ο μυς εμφανίζει δύο κεφαλές, οι οποίες εκφύονται από την ωμοπλάτη. Η μακρά κεφαλή εκφύεται από το υπεργλήνιο φύμα της ωμοπλάτης. Η βραχεία κεφαλή εκφύεται από την κορακοειδή απόφυση της ωμοπλάτης. Κατάφυση. Ο μυς καταφύεται στην κερκίδα (κερκιδικό όγκωμα) και την περιτονία του αντιβραχίου. Ενέργεια: Ο δικέφαλος βραχιόνιος είναι διάρθριος μυς τριών αρθρώσεων: του ώμου, του αγκώνα και της κερκιδωλενικής άρθρωσης. Στον αγκώνα λειτουργεί ως ισχυρός καμπτήρας, προκαλώντας κάμψη του αγκώνα. Τη δράση του ανταγωνίζεται ο τρικέφαλος βραχιόνιος μυς. Στην άνω κερκιδωλενική προκαλεί υπτιασμό του αντιβραχίου, ειδικά όταν αυτό είναι σε κάμψη 90°. Στην άρθρωση του ώμου προκαλεί κάμψη.
Πρόσθιος Βραχιόνιος
Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από το κάτω μισό τμήμα του βραχιόνιου οστού. Κατάφυση. Καταφύεται στην ωλένη και στον αρθρικό θύλακα του αγκώνα. Ενέργεια: Η δράση του είναι η κάμψη του αγκώνα. Η διαφορά του με τον δικέφαλο βραχιόνιο είναι ότι δρα ως καμπτήρας ανεξάρτητα από την θέση του αντιβραχίου (πρηνισμός ή υπτιασμός), όπως συμβαίνει με τον δικέφαλο βραχιόνιο.
Βραχιονοκερκιδικός
Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από το βραχιόνιο οστό (στην έξω επιφάνεια του κάτω ήμισυ). Κατάφυση. Καταφύεται με τένοντα στη στυλοειδή απόφυση της κερκίδας. Ενέργεια: Η δράση του μυός προκαλεί κάμψη του αγκώνα.
Τρικέφαλος Βραχιόνιος
Έκφυση. Ο μυς έχει τρεις κεφαλές: α) τη μακρά κεφαλή, η οποία εκφύεται από το μασχαλιαίο χείλος της ωμοπλάτης, β) την έξω κεφαλή, η οποία εκφύεται από την οπίσθια επιφάνεια του βραχιονίου οστού, γ) την έσω κεφαλή, η οποία εκφύεται από την οπίσθια και έσω επιφάνεια του βραχιονίου οστού. Κατάφυση. Ο μυς καταφύεται με κοινό τένοντα στο ωλέκρανο της ωλένης. Ενέργεια: Η ενεργοποίηση του μυός προκαλεί έκταση του αγκώνα. Είναι ο μυς που συσπάται, όταν κάνουμε push-ups.
Τετράγωνος Πρηνιστής
Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από το έσω χείλος του κάτω τριτημορίου της ωλένης. Κατάφυση. Καταφύεται στο έξω χείλος του κάτω τριτημορίου της κερκίδας. Ενέργεια: Η ενεργοποίηση του μυός προκαλεί πρηνισμό του αντιβραχίου.
Στρογγύλος Πρηνιστής
Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από δύο εκφύσεις, τη βραχιόνιο από το βραχιόνιο οστό (παρατροχίλιο απόφυση) και την ωλένιο από την ωλένη (κορωνοειδής απόφυση της ωλένης). Κατάφυση. Καταφύεται στην έξω επιφάνεια της μεσότητας της κερκίδας. Ενέργεια: Προκαλεί πρηνισμό του αντιβραχίου.
Yπτιαστής
Έκφυση. Ο μυς εκφύεται από το βραχιόνιο οστό (παρακονδύλιο απόφυση) και από την ωλένη (ακρολοφία του υπτιαστή). Καταφύεται στην ραχιαία και έξω επιφάνεια του άνω τριτημορίου της κερκίδας. Ενέργεια: Προκαλεί υπτιασμό του αντιβραχίου.