Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Το κινητικό σύστημα (μυοσκελετικό σύστημα)
Το κινητικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την εκτέλεση κινήσεων στο ανθρώπινο σώμα. Αποτελείται από τα οστά, τις αρθρώσεις και από τους σκελετικούς μύες. Τα οστά συνδέονται μεταξύ τους με τις αρθρώσεις και σχηματίζουν τον ανθρώπινο σκελετό. Οι μύες προσφύονται σε ορισμένα σημεία του σκελετού και με τη δράση τους δίνουν κίνηση στο ανθρώπινο σώμα. Για την εκτέλεση βεβαίως οποιασδήποτε κίνησης συμμετέχει ενεργά και καθοριστικά το νευρικό σύστημα, μέσω του οποίου μεταφέρονται οι εντολές για την εκτέλεση κάθε κίνησης.
Ο ανθρώπινος σκελετός
Ο σκελετός του ανθρώπου είναι ένα σύνολο 206 περίπου οστών, τα οποία κατάλληλα συνδεδεμένα μεταξύ τους, δημιουργούν μια λειτουργική μονάδα. Όλα τα μέρη του σκελετού αποτελούν το σταθερό υπόβαθρο για την πρόσφυση των μυών, που με την
δράση τους δίνουν τη δυνατότητα της κίνησης. Εκτός από την κίνηση, ο σκελετός επίσης δίνει τη μορφή και το σχήμα στο ανθρώπινο σώμα, ενώ προστατεύει ευγενή και ευαίσθητα όργανα μέσα σε ορισμένες κοιλότητες που δημιουργεί. Οι κοιλότητες αυτές είναι:
α) η κρανιακή κοιλότητα, στην οποία προστατεύεται ο εγκέφαλος.
β) ο θωρακικός κλωβός, όπου βρίσκονται μέσα οι πνεύμονες και η καρδιά, και τέλος
γ) η πύελος την οποία σχηματίζουν τα οστά της λεκάνης και βρίσκονται τα σπλάχνα.
Οστά είναι τα σκληρά και λευκού χρώματος όργανα του ανθρώπινου οργανισμού που σχηματίζονται από οστίτη ιστό. Η εξωτερική επιφάνεια των οστών εμφανίζεται γενικά ανώμαλη, λόγω της υπάρξεως διαφόρων μορφωμάτων (φύματα, ογκώματα, αποφύσεις κλπ.), τα οποία χρησιμεύουν για την πρόσφυση μυών και συνδέσμων, την δίοδο νεύρων και άλλα.
Είδη οστών
Στον ανθρώπινο σκελετό θα παρατηρήσουμε οστά με διαφορετικό μέγεθος, διαφορετικό σχήμα, ακόμη και με διαφορετική σκληρότητα, εσωτερική δομή και πυκνότητα. Το σχήμα, το μέγεθος, και η αντοχή κάθε οστού είναι ανάλογα του σκοπού που εξυπηρετούν και είναι προσαρμοσμένα απόλυτα στην λειτουργική τους αποστολή. Παρατηρούμε επομένως ότι τα οστά των κάτω άκρων, που πρόκειται να δεχθούν το βάρος του σώματος, είναι πολύ ανθεκτικά, σε αντίθεση με άλλα οστά, όπως η ωμοπλάτη ή τα οστά των δακτύλων, που είναι πολύ λεπτά.
Διακρίνουμε τα παρακάτω είδη οστών, ανάλογα με το σχήμα και το μέγεθος που έχουν:
Μακρά οστά
Μακρά ονομάζονται τα οστά τα οποία έχουν τη μία από τις τρεις διαστάσεις, μεγαλύτερη από τις άλλες δύο. Ονομάζονται και αυλοειδή, επειδή εσωτερικά υπάρχει οστική κοιλότητα. Σε κάθε μακρό οστό διακρίνουμε τα δύο άκρα, τα οποία ονομάζονται επιφύσεις, και ένα κεντρικό τμήμα, το οποίο ονομάζεται διάφυση ή σώμα. Κατά το στάδιο της ανάπτυξης του σκελετού (μέχρι την ηλικία 17-18 ετών) μεταξύ διαφύσεως και των δύο επιφύσεων υπάρχει ο συζευκτικός χόνδρος, ο οποίος ευθύνεται για την κατά μήκος αύξηση του οστού. Παράδειγμα μακρού οστού είναι το μηριαίο οστό, που είναι από τα μεγαλύτερα οστά του ανθρωπίνου σκελετού, η κνήμη, που είναι επίσης μεγάλο και ανθεκτικό οστό, το βραχιόνιο οστό, η κερκίδα και η ωλένη στα άνω άκρα.
Βραχέα οστά
Βραχέα οστά ονομάζονται τα οστά τα οποία έχουν όλες τις διαστάσεις περίπου ίσες. Είναι μικρά συνήθως οστά με ακανόνιστο σχήμα. Παράδειγμα βραχέων οστών είναι οι σπόνδυλοι, που ενώνονται μεταξύ τους και σχηματίζουν την σπονδυλική στήλη, τα οστά του καρπού, που όλα μαζί συνδέονται για να σχηματίσουν τον καρπό στο χέρι και τα οστά του ταρσού, που σχηματίζουν το ταρσό στο πόδι.
Πλατειά οστά
Πλατειά οστά ονομάζονται τα οστά τα οποία έχουν τις δύο διαστάσεις μεγαλύτερες από την τρίτη. Αποτελούνται από δύο οστικές πλάκες, μία εσωτερικά και μια εξωτερικά, από συμπαγή οστέινη ουσία. Παράδειγμα πλατειών οστών είναι η ωμοπλάτη, που βρίσκεται στην περιοχή του ώμου και συνδέει το άνω άκρο με το θώρακα, τα πλευρά, τα οστά της λεκάνης και τα οστά του κρανίου. Τα πλατειά οστά, όπως βλέπουμε, σχηματίζουν τις διάφορες κοιλότητες στο σώμα μας για την προστασία ευπαθών οργάνων (κρανιακή κοιλότητα, θωρακική κοιλότητα, λεκάνη ή πυελική κοιλότητα).
Σύσταση των Οστών
Παρά τις μορφολογικές διαφορές, που εμφανίζουν τα οστά μεταξύ τους, το δομικό συστατικό, από το οποίο είναι κατασκευασμένα, είναι σε όλα τα οστά το ίδιο. Ο ιστός, από τον οποίο είναι κατασκευασμένα τα οστά, ονομάζεται οστίτης ιστός. Ο οστίτης ιστός αποτελείται από:
α) το οργανικό μέρος, που είναι τα οστεοκύτταρα τα οποία παράγουν τη θεμέλιο ουσία των οστών και
β) το ανόργανο μέρος, που αποτελείται από διάφορα άλατα ασβεστίου, φωσφόρου και μαγνησίου.
Κατασκευή των Οστών
Αν κάνουμε μια εγκάρσια τομή σ’ ένα οστό θα παρατηρήσουμε ότι είναι κατασκευασμένο από τα παρακάτω μέρη:
- Οστέινη ουσία. Είναι η κύρια μάζα του οστού. Αποτελείται από οστίτη ιστό, σε μορφή οστεοδοκίδων, που είναι το δομικό συστατικό των οστών. Διακρίνουμε δύο μορφές οστέινης ουσίας, την συμπαγή και τη σπογγώδη.
Στη συμπαγή οστέινη ουσία, οι οστεοδοκίδες τοποθετούνται παράλληλα και πολύ πυκνά η μία με την άλλη και δημιουργούν πολύ σκληρό και μεγάλης αντοχής οστό. Από συμπαγή οστέινη ουσία αποτελείται ο φλοιός των μακρών οστών.
Στη σπογγώδη οστέινη ουσία, οι οστεοδοκίδες τοποθετούνται ακανόνιστα μεταξύ τους και δημιουργούν μικροκυψέλες μεταξύ αυτών. Από σπογγώδη οστέινη ουσία αποτελούνται οι επιφύσεις των μακρών οστών, τα βραχέα οστά και το εσωτερικό των πλατειών οστών.
- Περιόστεο. Είναι ένας υμένας από συνδετικό ιστό που περιβάλλει εξωτερικά σε όλη την επιφάνεια το οστό, εκτός από τις αρθρικές επιφάνειες που επικαλύπτονται από χόνδρο. Το περιόστεο έχει αιμοφόρα αγγεία και νευρικές απολήξεις και πάνω του γίνονται οι προσφύσεις των μυών.
- Μυελώδης Αυλός. Αποτελεί εσωτερική κοιλότητα κατά μήκος της διάφυσης των μακρών οστών. Στην κοιλότητα αυτή υπάρχει ο μυελός των οστών, ο οποίος περιέχει στοιχεία αιμοποιητικού ιστού. Η αποστολή του είναι η παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων του αίματος.
